Nederland kent contractsvrijheid. Je mag dus in beginsel afspreken wat je wilt. Dat geldt ook voor bepalingen waarmee je je eigen aansprakelijkheid beperkt of uitsluit. Maar die vrijheid heeft grenzen. En die grenzen zijn scherper dan vaak wordt gedacht. De wet, de redelijkheid en billijkheid en – niet onbelangrijk – de rechter, zetten daar een dikke streep door als je te ver gaat.
Voor sommige situaties geldt dat je aansprakelijkheid simpelweg niet kunt uitsluiten. Neem een werkgever die in de arbeidsovereenkomst probeert op te nemen dat schade door de werknemer voor zijn rekening is. Kansloos. De wet (artikel 7:658 BW) stelt namelijk dat de werkgever verantwoordelijk is voor schade die de werknemer oploopt tijdens het werk. Uitzonderingen zijn er wel, maar alleen als je als werkgever echt alles hebt gedaan om schade te voorkomen. Of als er opzet of bewuste roekeloosheid in het spel is. Maar ook dan moet je dat kunnen bewijzen.
En ook bij consumenten krijg je als ondernemer niet alle ruimte. Exoneratiebedingen die op zwarte of grijze lijsten staan, zijn gewoon nietig. Of je nu B2B of B2C werkt: het loont om je huiswerk te doen.
Zelfs als de wet jou niet tegenhoudt, kunnen de omstandigheden dat alsnog doen. Een rechter kijkt altijd naar het totaalplaatje. Wat voor soort overeenkomst is het? Wat is de positie van beide partijen? Is het gebruikelijk in jouw branche om bepaalde risico’s af te wentelen? En hoe groot is de schade als het fout gaat?
Een klassiek pijnpunt is de verhouding tussen de schade en het exoneratiebeding. Als je bijvoorbeeld een kleine fout maakt met enorme gevolgen, en je hebt dat risico niet verzekerd terwijl dat wel had gekund, dan heb je juridisch een probleem. In dat geval kan een rechter jouw beroep op het beding simpelweg terzijde schuiven.
Wie bewust over de schreef gaat, kan zich nergens achter verschuilen. Stel je gijzelt als IT-partij doelbewust de software van een klant omdat je een conflict hebt, dan red je het echt niet met de zin “wij zijn nergens aansprakelijk voor”. De rechter prikt daar zo doorheen. Terecht ook. Niemand accepteert dat iemand met opzet schade aanricht en zich dan verschuilt achter een regeltje in zijn voorwaarden.
Beperk je aansprakelijkheid, absoluut. Maar doe het slim. Laat je algemene voorwaarden afstemmen op jouw dienstverlening, jouw risico’s en jouw branche. Kijk naar wat gebruikelijk is, wat te verzekeren valt en waar rechters wél in meegaan. Houd het zakelijk, maar houd ook rekening met wat juridisch standhoudt. Wie alles uitsluit, houdt uiteindelijk niks over. Zekerheid creëer je niet door alles op slot te zetten, maar door te weten wat werkt.
Heb je vragen over dit onderwerp? Neem vrijblijvend contact met ons op.
Auteur: Niels Vanaken
